একাদশ শ্রেণীর সংস্কৃত মেঘদূতম্ পদ্যাংশ হতে দেবনাগরী হরফে শ্লোকগুলি দেওয়া হল। এছাড়া মেঘদূতম্ পদ্যাংশ হতে শ্লোকগুলির বাংলা রূপ দেওয়া হল ।
| গদ্যাংশ | পদ্যাংশ |
|---|---|
| ব্রাহ্মণচৌরপিশাচকথা | দশাবতারস্তোত্রম্ |
| দশকুমারচরিতম্ | মেঘদূতম্ |
| নাট্যাংশ |
|---|
| ভারতবিবেকম্ |
মেঘদূতম্ পদ্যাংশ-একাদশ শ্রেণীর সংস্কৃত
मेघदूतम् संस्कृत पाढ्यांश श्लोक -1
- कश्चित् कान्ताविरहगुरुणा स्वाधिकारप्रमत्तः
- शापेनास्तंग मितमहिमा बर्षभोग्येण भर्तुः ।
- यक्षश्चक्रे जनकतनयास्नानपुण्योदकेषु
- स्निग्धच्छायातरुषु वसतिं रामगिर्याश्रमेषु ॥ १ ॥
मेघदूतम् संस्कृत पाढ्यांश श्लोक -2
- तस्मिन्नद्रौ कतिचिदबलाविप्रयुक्तः स कामी
- नीत्वा मासान् कनकवलयभंशरिक्तप्रकोष्ठः ।
- आषादस्य प्रथमदिवसे मेघमाश्लिष्टसा
- वप्रक्रीडापरिणतगजप्रेक्षणीयं ददर्श ॥२॥
मेघदूतम् संस्कृत पाढ्यांश श्लोक -3
- तस्य स्थित्वा कथमपि पुरः कौतुकाधानहेतो
- हन्तर्बाष्पश्चिरमनुचरो राजराजस्य दध्यौ ।
- मेघालोके भवति सुखिनोऽप्यन्यथावृत्तिचेतः
- कण्ठाश्लेषप्रणयिनि जने किं पुनर्दूरसंस्थे ॥३॥
मेघदूतम् संस्कृत पाढ्यांश श्लोक -4
- प्रत्यासन्ने नभसि दयिताजीवितालम्वनार्थी
- जीमूतेन स्वकुशलमय हारयिष्यन् प्रवृत्तिम् ।
- स प्रत्यग्रैः कुटजकुसुमैः कल्पितार्घ्याय
- तस्मै प्रीतः प्रीतिप्रमुखवचनं स्वागतं व्याजहार ॥४॥
मेघदूतम् संस्कृत पाढ्यांश श्लोक -5
- धूमज्योतिः सलिलमरुतां संनिपातः क्व मेघः
- संदेशार्थाः क्व पटुकरणैः प्राणिभिः प्रापणीयाः ।
- इत्यौत्सुक्यादपरिगणयन् गुह्यकस्तं ययाचे
- कामार्ता हि प्रकृतिकृपणाश्चेतनाचेतनेषु ॥५॥
मेघदूतम् संस्कृत पाढ्यांश श्लोक -6
- जातं वंशे भुवनविदिते पुष्करावर्तकानां
- जानामि त्वां प्रकृतिपुरुषं कामरूपं मघोनः ।
- तेनार्थित्वं त्वयि विधिवशाद्दूरबन्धुर्गतोऽहं
- याच्या मोघा वरमधिगुणे नाधमे लब्धकामा ॥६॥
मेघदूतम् संस्कृत पाढ्यांश श्लोक -7
- संतप्तानां त्वमसि शरणं तत् पयोद प्रियायाः
- संदेशं मे हर धनपतिक्रोधविश्लेषितस्य ।
- गन्तव्या ते वसतिरलका नाम यक्षेश्वराणां
- वाह्योद्यानस्थितहरशिरश्चन्द्रिकाधौतहर्म्या ॥७॥
मेघदूतम् संस्कृत पाढ्यांश श्लोक -8
- त्वामारुदं पवनपदवीमुद्गृहीतालकान्ताः
- प्रेक्षिष्यन्ते पथिकवनिताः प्रत्ययादाश्चसत्यः ।
- कः संनद्धे विरहविधुरां त्वय्युपेक्षेत जायां
- न स्यादन्योऽप्यहमिव जनो यः पराधीनवृत्तिः ॥ ८॥
मेघदूतम् संस्कृत पाढ्यांश श्लोक -9
- मन्दं मन्दं नुदति पवनश्वानुकूलो यथा
- त्वां वामश्वायं नदति मधुरं चातकस्ते सगन्धः ।
- गर्भाधानक्षणपरिचयान्नूनमाबद्धमालाः
- सेविष्यन्ते नयनसुभगं खे भवन्तं बलाकाः ॥९॥
मेघदूतम् संस्कृत पाढ्यांश श्लोक -10
- तां चावश्यं दिवसगणनातत्परामेकपत्नीम्
- अव्यापन्नामविहतगतिर्दृक्ष्यसि भातृजायाम्।
- आशाबन्धः कुसुमसदृशं प्रायशो ह्यङ्गनानां
- सद्यःपाति प्रणयि हृदयं विप्रयोगे रुणद्धि ॥१०॥
মেঘদূতম্ পদ্যাংশ শ্লোক
মেঘদূতম্ পদ্যাংশ হতে শ্লোকগুলির বাংলা রূপ দেওয়া হল।
কশ্চিৎকাত্তাবিরহগুরুণা স্বাধিকার প্রমত্তঃ
শাপেনাস্তংগমিতমহিমা বর্ষভোগ্যেণ ভর্তুঃ।
যক্ষশ্চক্রে জনকতনয়াস্থানপুণ্যোদকেষু
স্নিগ্ধচ্ছায়াতরুষু বসতিং রামগির্যাশ্রমেষু ॥১॥
কশ্চিৎকাত্তাবিরহগুরুণা স্বাধিকার প্রমত্তঃ
শাপেনাস্তংগমিতমহিমা বর্ষভোগ্যেণ ভর্তুঃ।
যক্ষশ্চক্রে জনকতনয়াস্থানপুণ্যোদকেষু
স্নিগ্ধচ্ছায়াতরুষু বসতিং রামগির্যাশ্রমেষু ॥১॥
তস্মিন্নদ্রৌ কতিচিদবল্যাবিপ্রযুক্তঃ সকামী
নীত্বা মাসান্ কনকবলয়ভ্রংশরিফপ্রকোষ্ঠঃ।
আষাঢ়স্য প্রথমদিবসে মেঘমাশ্লিষ্টসানুং
বপ্রক্রীড়াপরিণতগজপ্ৰেক্ষণীয়ং দদর্শ ॥২॥
তস্য স্বিত্বা কথমপি পুরঃ কৌতুকাধানহেতোঃ
অন্তর্বাষ্পশ্চিরমনুচরো রাজরাজস্য দধ্যৌ।
মেঘালোকে ভবতি সুখিনোংপ্যন্যথাবৃত্তিচেতঃ
কণ্ঠাশ্লেযপ্রণয়িনি জনে কিং পুনর্দূরসংস্থে ॥৩॥
প্রত্যাসন্নে নভসি দয়িতাজীবিতালম্বনার্থী জীমূতেন
স্বকুশলময়ীং হারয়িয্যন্ প্রবৃত্তিম্।
স প্ৰত্যগ্ৰৈঃ কুটজকুসুমৈঃ কল্পিতাৰ্য্যায়
তস্মৈ প্রীতঃ প্রীতিপ্রমুখবচনং স্বাগতং ব্যাজহার ॥৪॥
ধূমজ্যোতিঃ সলিলমরুতাং সংনিপাতঃ ক্ব মেঘঃ
সংদেশার্থাঃ ক্ব পটুকরণৈঃ প্রাণিভিঃ প্রাপণীয়াঃ।
ইত্যৌৎসুক্যাদপরিগণয়ন গুহ্যকস্তং যযাচে
কামার্তা হি প্রকৃতিকৃপণাশ্চেতনাচেতনেষু ॥৫॥
জাতং বংশে ভুবনবিদিতে পুষ্করাবর্তকানাং
জানামি ত্বাং প্রকৃতিপুরুষং কামরূপং মঘোনঃ।
তেনার্থিত্বং ত্বয়ি বিধিবশাদূহরবন্ধুর্গতোঽহং
যাঞ্চা মোঘা বরমধিগুণে নাধমে লব্ধকামা ॥৬॥
সংতপ্তানাং ত্বমসি শরণং তৎ পয়োদ প্রিয়ায়াঃ
সংদেশং মে হর ধনপতিক্রোধবিশ্লেষিতস্য।
গন্তব্যা তে বসতিরলকা নাম যক্ষেশ্বরাণাং
বাহ্যোদ্যানস্থিতহরশিরশ্চন্দ্ৰিকাধৌতহর্ম্যা ॥৭॥
ত্বামারূঢ়ং পবনপদবীমুগৃহীতালকাত্তাঃ
প্রেক্ষিষ্যন্তে পথিকবনিতাঃ প্রত্যয়াদাশ্চসত্যঃ।
কঃ সংনদ্ধে বিরহবিধুরাং ত্ব্যুপেক্ষেত জায়াং
ন স্যাদন্যোংপ্যহমিব জনো যঃ পরাধীনবৃত্তিঃ ॥৮॥
মন্দং মন্দং নুদতি পবনশ্চানুকূলো
যথা ত্বাং বামশ্চায়ং নদতি মধুরং চাতকস্তে সগন্ধঃ ।
গর্ভাধানক্ষণপরিচয়াল্গুনমাবদ্ধমালাঃ সেবিষ্যন্তে
নয়নসুভগং খে ভবন্তং বলাকাঃ ॥৯॥
তাং চাবশ্যং দিবসগণনাতৎপরামেকপত্নীম্
অব্যাপন্নামবিহতগতিদ্রক্ষ্যসি ভ্ৰাতৃজায়াম্।
আশাবন্ধঃ কুসুমসদৃশং প্রায়শো হাঙ্গনানাং
সদ্যঃপাতি প্রণয়িহৃদয়ং বিপ্ৰয়োগে রুণদ্ধি ॥১০॥
একাদশ শ্রেণীর সংস্কৃত মেঘদূত ছোট প্রশ্ন ও উত্তরগুলি নিচে দেওয়া হল
একাদশ শ্রেণীর পাঠ্যাংশ মেঘদুত হতে ভাবসম্প্রসারণগুলি দেখুন
একাদশ শ্রেণীর পাঠ্যাংশ মেঘদুত হতে বড় প্রশ্ন উত্তরগুলি দেখুন
- মেঘদূত পাঠ্যাংশ অনুসারে বিরহী যক্ষের চরিত্র বর্ণনা
- মেঘদুত পাঠ্যাংশ অনুসারে যক্ষ কর্তৃক প্রেরিত মেঘের বর্ণনা
- মেঘকে দূত হিসেবে নির্বাচন করার জন্য যক্ষের আবেদন
- মেঘদুত পাঠ্যাংশ অবলম্বনে বিষয়বস্তু সংক্ষেপে
| একাদশ শ্রেণী | দ্বাদশ শ্রেণী |
|---|---|
| Class XI Syllabus | HS Syllabus |
| Class XI Question 2015 | HS Question 2015 |
| Class XI Question 2016 | HS Question 2016 |
| Class XI Question 2017 | HS Question 2017 |
| Class XI Question 2018 | HS Question 2018 |
| Class XI Question 2019 | HS Question 2019 |
| 2020 (NO EXAM) | 2020 (NO EXAM) |
| 2021 (NO EXAM) | 2021 (NO EXAM) |
| Class XI Question 2022 | HS Question 2022 |
